Gerard Reve
don 17 feb 2022
Er is een nieuw boek van Gerard Reve uitgekomen. Als u niet zo thuis bent in de literatuur, zult u misschien niet van uw stoel vallen. De kans bestaat zelfs dat u samen met Prediker denkt: “Er is geen einde aan het aantal boeken, en veel lezen mat het lichaam af.” Anderen zullen door dit boek wellicht verrast zijn, want was Reve niet al overleden?
Gerard Reve is inderdaad al geruime tijd niet meer onder ons. Hij is langzaam weggegleden in de mist die Alzheimer heet en ligt begraven in Machelen (B). Zelf had ik het liever anders gezien. ‘Mijn as wordt begraven te Greonterp. Er komt een houten kruis, met daarop: God is de liefde. Dan komt een harmonie, langzaam en vroom, met veel koper. Tot er iets neerdaalt dat veel lijkt op geluk.’ Maar ja, ik ga er niet over.
Nu is er dus postuum een nieuw boek. In de middag schreef Reve aan zijn romans, in de ochtend – als stilistische oefening - brieven. Duizenden brieven, allemaal met kroontjespen. Daarvan waren er 19 gericht aan tv-maker Jef Rademakers, die met Reve enkele programma’s maakte. Die brieven zijn nu uitgegeven onder de uiterst Reviaanse titel ‘Zeer Fijne Boy’.
Eén karakteristiek citaat: “Na mijn dood word ik nog tien jaar vrijwillig gelezen, en daarna nog tien jaar gedwongen, op de scholen. Daarna noemen ze een straat naar me, en dat is de definitieve vergetelheid: weet jij nog wie Tweede van der Helst was, of wat hij schreef?”
Aan het Grote Vergeten onttrekken zich inderdaad alleen de bijbel, Shakespeare, en misschien nog een enkeling. Toch heeft het werk van Reve op mij grote indruk gemaakt. In zijn ontroerende gedicht ‘Dagsluiting’ bijvoorbeeld vind ik mijn eigen geloof en ongeloof terug.
Eigenlijk geloof ik niets,
en twijfel ik aan alles, zelfs aan U.
Maar soms, wanneer ik denk dat Gij waarachtig leeft,
dan denk ik, dat Gij Liefde zijt, en eenzaam,
en dat, in dezelfde wanhoop, Gij mij zoekt
zoals ik U.
Maar het meest heeft Reve me geraakt met zijn debuutroman ‘De Avonden’. Ik las die als puber: een verpletterend boek over angst, desillusie, en vooral eenzaamheid. Vilein en vol genadeloze humor. Maar ondanks alles ook een diep-religieus boek. Het heeft er voor mij aan bijgedragen dat ik geloof. Dat ik geloof dat ik niet alleen ben. Dat er een God is die mij ziet.
Dat zeggen mij ook die onvergetelijke slotregels van De Avonden: “Hij zoog de borst vol adem en stapte in bed. ‘Het is gezien,’ mompelde hij, ‘het is niet onopgemerkt gebleven. Hij strekte zich uit en viel in een diepe slaap.”
Misschien niet voor de eeuwigheid, Gerard Reve. Nee, dat niet. Maar ik kom er een eind mee.
Mocht daaraan behoefte bestaan, dan kunt u zonder toestemming de column overnemen in kerkblad of op website.
Overige columns
Pijn
Ik heb de mooiste baan die er is. Soms kijken mensen me meewarig aan, als ze horen over 170 gemeenten en de taken die erbij horen. Maar gelooft u mij, er is niets mooier dan classispredikant zijn. Steeds weer een nieuwe gemeente: ik ben een kind in een snoepwinkel.
Toch doet classispredikant zijn ook pijn. Bij elk van die 170 gemeenten doet de krimp van de kerk zich immers voelen. Het ledental loopt terug, we komen ambtsdragers tekort, en jongeren vind je slechts met een kaarsje. Ook mijn eigen geschiedenis vertelt een onthullend verhaal.
De kerk waar ik werd gedoopt is nu wijkcentrum. De kerk waar ik belijdenis deed is afgebroken. De pastorie waar ik woonde in mijn eerste gemeente staat op dit moment te koop. En waar we in mijn tweede gemeente ooit werkten met 5 collega’s, zijn er nu nog 2 over. Dat doet pijn.
Ik ben de enige niet, alle kerkmensen kunnen zulke verhalen vertellen. We hebben het er niet dikwijls over, want het stemt ons verdrietig. Maar het is er wel. Afgelopen jaar had ik er meer last van dan eerder. Ik moet niet overdrijven, maar ik lijd aan de teruggang van de kerk.
In mijn intervisiegroep bracht ik het ter sprake. Makkelijk was dat niet, want ook wij praten er niet graag over. Maar het hielp wel. Allereerst de herkenning. De anderen vertelden vergelijkbare verhalen. Alleen al het delen daarvan deed me goed. Ik ben de enige niet.
Maar een van de collega’s had voor zichzelf ook een remedie gevonden. Hij zei: ‘Voor mij heeft het alles te maken met roeping. Dit hier, nu, dit is de taak waartoe ik geroepen ben. De kerk van nu helpen richting toekomst. Andere vormen zoeken. Samenwerken. Dat is mijn roeping.’
Ik heb er de hele zomer op gekauwd, en het heeft me erg geholpen. Met het begrip roeping bracht mijn collega iets van God in, en dat had ik nodig. Want het is mijn kerk niet. Natuurlijk mag het me verdriet doen dat zoveel wat er was er niet meer is. Die pijn is er, en mag er zijn.
Maar ik sta in een lange geschiedenis van de weg die God met de kerk gaat. Dat is een kronkelige weg soms, met kuilen en modderige bochten. Maar ook met weldadige rustplaatsen en onverwachte vergezichten. Dit ene stukje, hier en nu, dat is mijn stukje van die weg.
Op dat stukje weg ga ik komend seizoen weer stappen zetten. Geen idee hoeveel, dat zien we wel. Maar classispredikant blijft de mooiste baan die er is. Samen met gemeenten zoeken hoe we vandaag kerk kunnen zijn. En morgen. Dat is mijn roeping. Die van u trouwens ook.
Mocht daaraan behoefte bestaan, dan kunt u zonder toestemming de column overnemen in kerkblad of op website.
